ارزیابی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در زیرحوضه نازلوچای

سابقه و هدف: در دهه های اخیر، دریاچه ارومیه با کاهش قابل توجهی در سطح آب مواجه شده است. با ادامه این شرایط، دریاچه بطور کامل خشک و یک مسئله مهم زیست محیطی در منطقه خواهد شد. عوامل انسانی مانند تغییر کاربری اراضی، یکی از مهم ترین عوامل در شکل گیری و تشدید این بحران است. از طرفی، برای مدیریت بهینه آب و خاک و تولید پایدار در حوضه آبریز، شناخت دقیق از تغییرات کاربری و توسعه اراضی کشاورزی ضرورت دارد. هدف اصلی این تحقیق، بررسی تغییرات زمانی کاربری اراضی در یک بازه ی زمانی 26 ساله، در زیرحوضه نازلوچای یکی از زیرحوضه های مهم حوضه آبریز دریاچه ارومیه می باشد. برای این منظور، تصاویر ماهواره ای، ابزارهای GIS و داده های زمینی برای تشخیص و تحلیل تغییرات مورد استفاده قرار گرفت. مواد و روش ها: در این مطالعه، از تصاویر ماهواره ی لندست در سال های 1371، 1392 و 1397 استفاده شد. اولین سال، پیش از شروع دوره کاهش سطح آب دریاچه، سال 1371 انتخاب شد. با توجه به اینکه سال 1392، شروع جدی تر فعالیت ها برای احیاء دریاچه ارومیه و سیاست های ممنوعیت توسعه کشاورزی و تغییر کاربری اراضی در این حوضه می باشد، سال مذکور به عنوان دومین سال انتخاب گردید. سومین سال نیز سال 1397 (5 سال بعد از شروع جدی تر سیاست های بازدارنده توسعه) برای ارزیابی آخرین وضعیت کاربری اراضی انتخاب شد. با انجام پیش پردازش های لازم و طبقه بندی با روش حداکثر احتمال (نظارت شده)، نقشه های کاربری اراضی در نرم افزارEnvi نسخه 3/5 بدست آمدند. یافته‌ها: بررسی نقشه های کاربری اراضی نشان می دهد در طول21 سال (از 1371 تا 1392) دیمزار 18049 هکتار ، باغات 3997 هکتار، زراعت آبی 1559 هکتار، سنگزار 11048 هکتار و شوره زار 639 هکتار افزایش یافته اند. درحالیکه، مراتع حدود 38001 هکتار کاهش پیدا کرده اند. همچنین، تغییرات کاربری در طول 5 سال اخیر (از 1392 تا 1397)، با بیشترین افزایش در باغات (حدود 7143 هکتار) و سپس در دیمزارها (حدود 5444 هکتار) روبه رو شده است. در مقابل، کاهش در مراتع (حدود 2725 هکتار) ، سنگزار (حدود 4902 هکتار) و زراعت آبی (حدود 5417 هکتار) مشاهده می شود. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که در طول 26 سال، تغییرات کاربری اراضی زیادی در زیرحوضه مورد مطالعه اتفاق افتاده است. در 5 سال اخیر نیز، علی رغم توجه بیشتر برای جلوگیری از توسعه اراضی کشاورزی، ضمن ادامه این روند افزایشی، تغییر اراضی زراعی به باغات، بیشترین تغییرات را در منطقه مورد مطالعه (در حدود 50 درصد) داشته است. این افزایش قابل تامل در توسعه باغات پس از سال 1392، بیانگر ضرورت تجدید نظر در مدیریت آب و خاک حوضه و توجه به عوامل موثری مانند مدیریت یکپارچه منابع آب و خاک حوضه-های آبریز و موضوعات اجتماعی و اقتصادی می باشد.